Món mực hấp sả

Trên miền biển xanh cát trắng Bình Thuận, có một làng chài nhỏ thanh bình quanh năm nhấp nhô theo sóng nước, gọi là Duồng(*). Nơi đây được thiên nhiên ban tặng cho nguồn hải sản phong phú với chất lượng nhất nhì cả nước. Trong đó phải kể đến món mực câu nức tiếng.

   Vào những buổi sớm mai, khi tia nắng đầu ngày nhảy nhót đón chào hàng trăm chiếc thuyền gỗ, thúng chai trở về sau đêm dài lênh đênh trên sóng nước, ta len lỏi đến các thuyền câu mực, mê mẩn nhìn những chú mực thân hình trong khe như phát sáng dưới ánh mặt trời tung tăng uốn lượn, bung xúc tu trình diễn vũ điệu biển khơi. Nhón tay khẽ chạm vào, cảm giác lành lạnh thật thích. Vớt một chú lên, chưa kịp ngắm nhìn, chú ấy đã trơn tuột, để lại cảm giác nhơm nhớp trên bàn tay trống rỗng.

   Sau khi chọn được những con ưng ý, nhờ bếp của dân làng chế biến. Chỉ một lúc sau, mùi mực thơm lừng bốc lên nức mũi. Mực hấp bốc khói, từng thớ mực trắng đục điểm xuyết màu xanh của hành hoa, màu vàng xuộm của gừng tươi. Bên cạnh chén nước mắm cá cơm sóng sánh ớt băm nhuyễn, kích thích vị giác, thôi thúc ta nếm thử.

   Và kia là món mực xào đầy hương sắc, mực trắng tươi, lát thơm vàng óng, cà chua đỏ mọng, rau cần xanh mướt xen kẽ nhau đẹp mắt. Cũng từng ấy nguyên liệu, dân biển lại cho ta thưởng thức món lẩu mực tuyệt hảo để “xử lý” những chú mực nhỏ xinh. Ôi chao, bụng đã căng tròn mà mũi ta còn bị quyến rũ bởi mùi thơm của mực nướng muối ớt, mực nướng sa tế gọi mời… 

   Bắt tạm chiếc bàn tre bên bờ cát trắng mịn, thưởng thức đại tiệc “buffet” mực giữa biển trời xứ Duồng, là một trải nghiệm khó quên. Thong thả ngắm mặt trời rắc dải sáng vàng rực xuống biển, biển bừng lên lấp lánh, tinh nghịch hắt ngược chùm nắng lên trời như chiếc gương khổng lồ. Xa xa nơi bến cảng, những chiếc thuyền gối đầu nằm cạnh nhau, bồng bềnh trên tấm lụa trong xanh óng ánh. Con sóng nhớ bờ thỉnh thoảng ghé thăm, mơn man vỗ mạn thuyền rồi tung bọt nước ngầu lên trắng xóa. Làn gió mát rượi mơn man da thịt, mang theo vị mặn mòi của biển cùng mùi hải sản tanh nồng, vấn vít khắp nơi. Trên bờ, ngư dân thoăn thoắt gỡ lưới đầy cá tôm, miệng nói cười rộn rã. Ta bỗng thấy rộn ràng vui theo niềm vui của những người con xứ biển.

   Ta thắc mắc, mực xứ Duồng có gì mà hấp dẫn đến vậy? Đem câu ấy đi hỏi bất kì lão ngư nào, sẽ nhận được lời giải thích kèm theo ánh mắt tự hào. Khác chứ!

   Bởi Duồng là nơi giao nhau của hai dòng hải lưu, một từ phương Bắc xuống và một ở phía Nam lên, sinh vật biển theo đó hội tụ về vô cùng phong phú. Duồng còn là nơi nước trồi hoạt động mạnh đưa dinh dưỡng từ các tầng sâu lên trên, tạo điều kiện cho phù du phát triển, là nguồn thức ăn dồi dào cho những sinh vật khác. Cho nên hải sản xứ Duồng, trong đó có mực, đặc biệt tươi ngon. 

   Mực Duồng ngon còn bởi phương thức đánh bắt chúng. 

   Đến Duồng, ta biết thêm về nghề câu mực vang danh một thời. Khi màn đêm buông xuống, theo chân ngư phủ dập dềnh trên chiếc thuyền nhỏ, ta biết thế nào là cảm giác lắc lư trên đầu ngọn sóng. Quên đi cơn nhộn nhạo lần đầu đi biển, ta chú tâm theo dõi từng động tác thuần thục của ngư phủ chuẩn bị cho buổi câu, buộc dây, mắc mồi. Mồi câu là những con tôm giả có màu sắc sặc sỡ hoặc thẻ tre gắn thêm chất liệu phản quang. Chuẩn bị xong xuôi, ngư phủ tung cần rồi giật nhấp nhử con mực dưới lòng biển sâu. Bàn tay điêu luyện như nghệ nhân đang biểu diễn, “con mồi” tỏa sáng dưới ánh đèn măng xông, búng trên mặt nước tạo thành tiếng “tóc, tóc” như tiếng con tôm cong mình lách tách. Mực nghe tiếng ngỡ mồi ngon, lao đến, thế là mắc câu. Lão ngư gỡ mực cho vào bể nước biển dưới khoang thuyền, chú lại vô tư bơi lượn. Lão ngư lại tiếp tục tung cần, ta mới nhớ ra từ nãy giờ bị thôi miên theo từng động tác thành thạo. 

   Lão ngư giải thích cặn kẽ, mực câu theo cách này không bị rách da, nguyên vẹn 2 râu 8 que, mi nơ óng ánh như còn ở dưới biển, đã thế sản lượng câu lại nhiều. Nhờ vậy mà nghề câu mực xứ Duồng nổi danh như huyền thoại, các ngư dân ở vùng biển khác khi nhắc đến đều tỏ lòng kính trọng tôn sùng. Rồi lão mơ màng hồi tưởng, có lẽ bắt nguồn từ vị trí đặc biệt của rẻo đất này. Duồng không có cửa biển để neo tàu thuyền lớn, mà chỉ có bãi ngang thích hợp với ghe thuyền nhỏ hay thúng chai đánh bắt gần bờ, đi về trong đêm. Vì thế ngư dân của làng chuyên tâm câu mực đến trình độ thượng thừa. Khi xưa các thầy dạy câu trong làng được long trọng mời đến truyền nghề ở các vùng biển khác, từ Bà Rịa - Vũng Tàu xuôi về tận Kiên Giang, đến đâu cũng được đón rước trọng thị, ngư dân những nơi này đều bày tỏ lòng biết ơn khi được các thầy truyền nghề, để nâng cao chất lượng và sản lượng mực câu ở vùng biển của mình. 

   Nay không còn mấy nơi duy trì cách câu truyền thống, thay vào đó là dùng mành chụp, bẫy bằng vỏ ốc, giã cào xung điện tận thu. Chất lượng con mực theo đó giảm dần, biển cũng cạn dần sản vật. Riêng người dân xứ Duồng bao đời nay vẫn trung thành với nghề câu truyền thống. Nhờ vậy mực Duồng đã ngon lại càng ngon hơn.

   Đêm. Biển rực sáng ánh đèn câu, điểm xuyết vài đốm lập lòe nhảy múa từ ánh sáng phản quang của những con mồi nhử. Biển như khoác lên mình chiếc áo lung linh huyền ảo. Tiếng cười hồ hởi của ngư phủ mỗi lần tóm được chàng mực to, khuấy động màn đêm tịch mịch.

   Gió đêm mang cái lạnh ùa về khiến ta bất chợt rùng mình. Ngước mắt ra xa chỉ thấy một màu đen đặc quánh của trời biển hòa vào nhau. Vang vọng trong không gian là tiếng ầm ào của đại dương sâu thẳm. Mới thấm thía nghề câu mực lắm vất vả gian nan. Mỗi chuyến ra khơi là một lần giao tính mạng của mình cho biển. Thương lắm những ngư dân tay chai mặt nám, ngay cả giọng nói cũng mặn mòi vị biển.

   Họ, những người yêu biển như yêu máu thịt của mình, một đời bám biển, lặng lẽ giữ gìn làng nghề truyền thống. Để nghề câu mực và con mực xứ Duồng mãi trường tồn, mặc cho bao đổi thay của bộn bề cuộc sống ngoài kia…      

_____________  
 (*) Duồng, nay là xã Chí Công, huyện Tuy Phong, Bình Thuận.