Đồng bào Chăm tổ chức Lễ hội Katê năm 2023 ở đền thờ Po Nit thôn Bình Hiếu, xã Phan Hiệp, huyện Bắc Bình.

Bình Thuận là nơi còn lưu dấu nhiều di tích đền, tháp Chăm trải qua nhiều niên đại tiêu biểu như tháp Po Sah Inư, tháp Po Dam, đền thờ Po Nit, Po Klaong Mânai, Po Ramé, Po Patao At, Po Klaong Kasat… Đặc biệt là bộ sưu tập kho báu Hoàng tộc vua chúa Champa thuộc các vương triều cuối cùng ở giai đoạn thế kỷ XVII được đặt tại nhà Bà Nguyễn Thị Thềm là hậu duệ trực hệ dòng vua (bà đã mất năm 1995), hàng năm tại các đền, tháp và kho báu này vẫn còn diễn ra nhiều nghi lễ tín ngưỡng dân gian.

   Người Chăm ở Bình Thuận hiện đang lưu giữ nhiều loại hình văn hóa phi vật thể ẩn chứa nhiều nội dung rất phong phú và đặc sắc. Với gần 100 lễ hội diễn ra liên tục theo chu kỳ trong năm trên mọi mặt của đời sống sinh hoạt như Lễ hội đạp lửa đầu năm (Rija nagar), Lễ hội Katê (mbeng Katé), Cambur, Ramưwan, Yuer yang, Palao sah, Puis Payak, các lễ nghi vòng đời người, các lễ nghi theo chu kỳ sản xuất nông nghiệp… đã tác động tích cực vào đời sống văn hóa tinh thần và tín ngưỡng tâm linh của người Chăm, giúp cho mọi người vui tươi phấn khởi, hăng say lao động sản xuất. Trong đó, đặc biệt nhất là lễ hội Katê của đồng bào Chăm theo đạo Bàlamôn rất tưng bừng sôi động bởi yếu tố không gian lễ hội được lan tỏa rộng khắp từ đền, tháp cho đến làng palei, gắn với những giai điệu âm nhạc truyền thống hòa quyện với các điệu múa lễ thỉnh rước y trang dâng cúng thần linh để tưởng nhớ công đức của các vị tiền nhân và nói lên ước mơ khát vọng của con người, cầu mong cho quốc thái dân an.

   Lễ hội Katê của người Chăm thường diễn ra vào đầu tháng 7 Chăm lịch hàng năm, rơi vào tháng 10 Dương lịch và cũng có thể dịch chuyển theo chu kỳ của năm nhuận. Theo quan niệm của người Chăm lễ hội Katê (mbeng Katé) hay còn gọi là tết Cha là để tưởng nhớ công đức của các vị nam Thần (Dương tính). Đi đôi với Tết Cha người Chăm còn có Tết Mẹ là Lễ hội Cambur được diễn ra vào giữa tháng 9 Chăm lịch để tưởng nhớ công ơn của các nữ Thần, đặc biệt là Tổ mẫu Po Inâ Nâgar (Âm tính). Đi đôi với việc tưởng nhớ đến cội nguồn, công đức của các vị tiền nhân, ý nghĩa trưng bày lễ vật cúng Katê tại mỗi gia đình tộc họ còn mang nội hàm thể hiện lòng chung thủy của người Mẹ và tấm lòng hiếu thảo của con cái đối với công ơn sinh thành dưỡng dục của người Cha lúc sinh thời theo chế độ mẫu hệ và cầu mong cho nhân sinh vật thịnh.

   Tục ngữ Chăm có câu: “Katé di bingun Cambur di kanem”, tạm dịch nghĩa: “Tết Cha đầu thượng tuần trăng, Tết Mẹ luôn nhớ đến trăng hạ tuần”.

   Lễ hội Katê năm 2023 ở Bình Thuận đã diễn ra nhiều điểm tổ chức nghi lễ rước sắc cùng ngày mùng 1 tháng 7 Chăm lịch, nhằm 14/10/2023 dương lịch (thứ Bảy) như Di tích tháp Po Sah Inư ở Phú Hài – Phan Thiết, đền thờ Po Nit ở thôn Bình Hiếu, xã Phan Hiệp, Kho mở Báu vật Hoàng tộc Chăm Po Klaong Mânai ở làng Tịnh Mỹ, xã Phan Thanh, huyện Bắc Bình và đền thờ Po Inâ Nâgar ở thôn Lạc Trị xã Phú Lạc, huyện Tuy Phong. Riêng 2 điểm Di tích văn hóa lịch sử cấp quốc gia là đền thờ Po Nit và Tháp Po Sah Inư về quy mô phần hội năm nay được nâng lên nhiều nội dung và phạm vi mở rộng so với năm 2022. Các nội dung đưa vào thi nâng cao tay nghề nhằm bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống như loại hình thi nắn bánh Gừng, thi làm Gốm dân dụng và Gốm mỹ nghệ gắn với trình diễn, thi làm Thong Hala ( Mâm trầu 3 tầng), ẩm thực đặc trưng… (Kèm theo Chương trình lễ hội Katê năm 2023 của 2 di tích) đã thu hút nhiều đối tượng du khách trong và ngoài nước đến tham quan, vui hội.

   Đối với không gian Lễ hội Katê ở Bình Thuận theo tục truyền từ xưa đến nay vẫn còn lưu giữ, sau nghi lễ nghinh thỉnh rước sắc và cúng tế Thần linh trên đền Tháp đúng ngày mùng 1 đầu tháng 7 Chăm lịch do trách nhiệm của mỗi làng Chăm được phân công thờ tự gắn với lịch sử của nó, qua ngày hôm sau theo tuần tự rồi đến các làng palei, các nhà Cả Sư và gia đình tộc họ mới được phép cúng Katê (thường rơi vào ngày thứ Ba, thứ Tư, thứ Bảy, chủ Nhật nhưng phải tránh ngày đại kỵ) và kéo dài thời gian cho đến ngày rằm cùng tháng thì Đền thờ Po Dam ở Ma Lâm - Hàm Thuận Bắc làm lễ cung thỉnh và cúng tế là điểm cuối cùng kết thúc Lễ hội Katê hàng năm của người Chăm ở Bình Thuận.